ظرفیت رسانه ها در کاهش آمار ارتکاب جرم

ظرفیت رسانه ها در کاهش آمار ارتکاب جرم

محمد حسنوند-جرم شناسان، جامعه شناسان و پژوهشگران جامعه شناسی و جرم شناسی طی نظریه ها و تحقیقات مختلف بر نقش دو وجهی رسانه ها در جرم خیزی و پیشگیری از جرم تأکید کرده و ضرورت نظارت بر فعالیت رسانه ها و استفاده از این ظرفیت برای پیشگیری از جرم را گوشزد کرده اند.

 به عبارت دیگر رسانه ها در ارتباط با پدیده جرم می توانند هم جرم زا باشند و هم جرم زدا،برای استفاده مطلوب از رسانه ها در مقوله پیشگیری از جرم ،راهکارهای متعددی را می توان پیشنهاد داد.

از جمله آنکه پس از تعیین و تبیین جایگاه پیشگیری از جرم در سیاست جنایی کشور و نیز ایجاد عزمی جدی برای اجرای آن، جهت استفاده مطلوب از رسانه های گروهی به ویزه رسانه ملی در ترویج فرهنگ پیشگیری از جرم در جامعه، مهمترین نکته این است که افزون بر انتقال این مفاهیم آموزشی و اطلاع رسانی به مردم در مورد جرایم به صورت مستقیم، با استفاده از زبان هنر و در قالب آثار هنری به گونه ای غیر مستقیم البته تاثیرگذار در این خصوص اقدام گردد.به عنوان مثال قوه قضاییه با همکاری صدا و سیما می تواند اقدام به تهیه، بخش های خبری با مضمون گزارش های ویژه هشدار دهنده، مستندهای خبری با موضوع بهداشت و سلامت روانی افراد و معرفی آسیب های اجتماعی و راه های پیشگیری از آنها،افزایش سطح دانش مردم در خصوص جرایم سازمان یافته، اطلاع رسانی در خصوص عواقب مصرف مواد مخدر،آشنایی بیشتر مردم با قوانین و... در راستای نیل به اهداف خود در زمینه پیشگیری از وقوع جرم و آسیب های اجتماعی اقدام نماید.
هم چنین صدا و سیما می تواند در برنامه ریزی های رسانه ای خود برنامه های مختلفی را به صورت های ترکیبی، ترکیبی ساده، نمایشی، میزگرد و گفت و گو برای مخاطبان تهیه و پخش کرده و از طریق آنها، آموزش های لازم را درباره مهارت هایی چون حل مساله، تصمیم گیری، ارتباطات فردی و اجتماعی، تفکر و خلاقیت، مقاومت در برابر خواسته های نا به جای دیگران و توانایی نه گفتن به افراد ارایه نماید.
*نقش رسانه‌های همگانی در انتقال آموزه‌های زندگی جمعی به مخاطبان، مورد تصدیق نظریه‌پردازان علوم اجتماعی قرار دارد. صاحبنظران و پژوهشگران جرم‌شناسی نیز به نوبه خود با تبیین نظری یا بررسی موردی رابطه جرم و رسانه، از دو منظر جرم‌خیزی یا پیشگیری از وقوع جرم به این موضوع پرداخته‌اند. تأثیر فناوری‌های جدید ارتباطات و جهانی شدن رسانه‌ها، بر جوامع بشری آنقدر عمیق است که اندیشمندان و صاحب¬نظران علوم انسانی را به تغییر نظریه‌های مسلط بر علوم اجتماعی سوق داده است. روابط فردی و اجتماعی تحت تأثیر فناوری‌های مذکور به قدری متحول شده که برخی از دانشمندان علوم اجتماعی دریافته‌اند که میراث مدرنیته از فهم روابط اجتماعی عصر حاضر عاجز است.به عبارت دیگر رسانه ها همچنان که می توانند به گسترش جرایم دامن زده و آثار نامطلوبی به جای گذارند در بحث پیشگیری از جرم نیز از طریق رنامه های خود می توانند بسیار سودمند و موثر واقع شوند.
جرم‌شناسان وسایل ارتباط جمعی را ذیل عوامل اجتماعی یا محیط (انتخابی یا اتفاقی) جرم بررسی کرده بر نقش دوگانه آن در وقوع جرم یا پیشگیری از آن تأکید دارند. به اعتقاد یکی از جرم‌شناسان « مطبوعات و نشریه‌ها که در پرورش و یا انحراف افکار عمومی نقش مهمی را ایفا می‌نمایند، بهترین وسیله برای روشن‌ شدن اذهان و تلفیق افکار و عقاید موردنظراند. وی در مورد سینما، رادیو و تلویزیون نیز مشابهی دارد. 
راب وایت وفیونا هینس نیز از تأثیر فراوان رسانه‌های گروهی در مورد نحوه برداشت و استنباط افرادجامعه از جرم یاد می‌کنند. آنان با وجود انتقاد از نقش رسانه‌ها در ایجاد برداشتهای عامه‌پسند از جرم و جوسازی در معرفی جرم می‌نویسند: «رسانه‌های گروهی نه تنها در شکل دادن تعاریف از جرم و کنترل کردن جرایم تأثیر دارند، بلکه در عین حال در مورد ایجاد تغییرات قانونی لازم و نیز اجباری کردن دوباره برخی از شیوه‌های حفظ نظم نقش مهمی را ایفا می‌کنند». نقش رسانه‌ها گروهی در افزایش جرم در جامعه
یکی از موضوعاتی که از منظر افزایش جرم در جامعه مورد توجه جرم شناسان و جامعه شناسان قرار گرفته‏‌،‌ انعکاس مستقیم خشونت در برنامه ها و مطالب رسانه‌هاست. درکشور ما، قانون اساسی جمهوری اسلامی دولت را موظف کرده برای رسیدن به اهداف والای انسانی و اسلامی از رسانه های گروهی به صورت مطلوبی استفاده کند، در بند2 اصل3 قانون اساسی نیز بر «بالا بردن سطح آگاهیهای عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه های گروهی و وسایل دیگر» تأکید شده است.
ماده44 «قانون خط مشی، اصول و برنامه های سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مصوب 17 شهریور1361» هم یکی از رسالتهای صدا و سیما را «آموزش عمومی جهت آشنایی مردم با حقوق فردی و اجتماعی، قانون اساسی و قوانین مدنی و جزایی کشور» اعلام کرده است. بنابراین قوه قضائیه که مطابق بند5 اصل 156 قانون اساسی به «اقدام مناسب برای پیشگیری از وقوع جرم و اصلاح مجرمین» موظف شده است،  می تواند همسو با سیاستهای ایجابی سازمان صدا و سیما و نیز مطبوعات و سایر رسانه ها، از این ظرفیتهای قانونی استفاده ای بهینه در جهت پیشگیری از جرایم به عمل آورد؛ این امر حتی می تواند از طریق شورای که نظارت بر سازمان صدا و سیما که مطابق اصل175 قانون اساسی ، مرکب از نمایندگان رئیس جمهور و رئیس قوه قضائیه و مجلس شورای اسلامی (هرکدام دو نفر) می باشد،صورت گرفته و نقش موثری در تدوین سیاست های سازمان صدا و سیما منطبق بر نگرش های جرم شناسانه ،به انجام رسد.
به طور کلی، نقش رسانه در پیشگیری از جرم در واقع به مثابه ابزارهای مکملی است برای نظام کیفری ،که در کنار عواملی همچون آموزش و پرورش ، مددکاری، مذهب و می تواند نقش موثری را در پیشگیری از جرم ایفا نماید.راهکارهای متعددی برای استفاده از این قدرت رسانه ها به خصوص صدا و سیما که در کشور ما نقش رسانه ملی را بر عهده دارد،می توان پیشنهاد نمود از آن جمله که:
1.      استفاده از قدرت نمایش های تلویزیونی به عنوان ابزاری برای کمک به عدالت کیفری و پیشگیری از جرم استفاده می شود از طریق اطلاع رسانی منظم در خصوص جرایم، تعقیب متهمان و حقوق قربانیان آنها
2.       آموزش قوانین به صورت ساده، جهت آشنایی بیشتر عموم افراد جامعه با قوانین کشور ، این مورد به لحاظ آنکه بسیاری از افراد به دلیل جهل به قوانین مرتکب جرم شده و یا در دام مجرمین گرفتار می شوند، می تواند تاثیر فراوانی در کاهش آمار جرایم داشته باشد. اگر چه به موجب قانون کلیه قوانین به محض انتشار در روزنامه رسمی و گذشت پانزده روز از تاریخ انتشار لازم‌الاجرا است و جهل به قانون هم رافع مسئولیت کیفری نمی‌باشد اما به نظر تنها این یک فرض است و با واقعیت فاصله زیادی دارد، زیرا بسیاری از افراد اطلاع ندارند چه موضوعی جرم است و عمده علت این ناآگاهی، نارسایی و بحث اطلاع‌رسانی است که در این‌جا می‌توان نقش برجسته رسانه‌ها را در این زمینه مورد توجه قرار داد.
3.       تهیه برنامه های داستانی به همراه تحلیلهای علمی و انجام مصاحبه تخصصی در حوزه آسیبهای اجتماعی از جمله،طلاق، اعتیاد ،شرکتهای هرمی و...
4.      پیشگیری از بزهکاری از طریق آموزش عمومی (شامل آموزش حقوق بشر، حقوق کیفری،وظایف و عملکرد نهادهای قضایی و اجتماعی و آموزش نحوه همکاری پلیس و مردم)، .
5.      برنامه سازی شامل تولید فیلم سینمایی، داستانی، مستند، انیمیشن و ... به ترویج فرهنگ احترام به قانون و معرفی نهادهای متولی امنیت اجتماعی، معرفی مراکز حمایت از اقشار آسیب پذیر و آسیب دیده جامعه، ترویج کنترل اجتماعی و مشارکت مدنی در پیشگیری از وقوع جرم و افزایش امنیت جامعه، استفاده از آگاهی مردم از رسالت و ارائه پیام‌ها و گزارش‌ها و افشای برخی جرایم نیز از اهم مواردی است که می‌تواند وقوع جرایم را در مراحل ابتدایی برملا کند و موقعیت‌های محل جرم‌زا را خنثی نماید.
6.       اطلاع رسانی در خصوص زمینه های وقوع جرم ، بویژه در مورد جرایم سازمان یافته از طریق، آموزش مکانیزم های دفاع اجتماعی و پیشگیری از بزه دیدگی، آموزش مهارتهای زندگی و راهبردهای حل مسأله،بی گمان یکی از راه‌های کاهش جرم در جامعه این است که از بزه‌دیدگی افراد جلوگیری کنیم و در کاهش مخاطرات و آسیب‌ها و صدمات هنگام وقوع جرم تدابیر ثمربخشی اتخاذ نماییم.
7.       تهیه خبر، گزارش خبری، مصاحبه، تفسیر و ... در مورد تحولات سیاست جنایی، تغییر و اصلاح قوانین و مقررات، عملکرد نهادهای متولی نظم و امنیت اجتماعی، موانع و تنگناهای قانونی، اجرایی، اجتماعی و ... در پیشبرد نظم و امنیت در جامعه

منبع: ایلام فردا