شارلی ابدو و آزادی بیان!
شارلی ابدو و آزادی بیان!
آزادی، فکر و اندیشه خصایصی عالی است که اجتماع آنها در وجود انسان او را از سایر موجودات متمایز می کند و او را در زمین از کرامتی ذاتی و طبیعی برخوردار می کند، حیات او را متعالی و به آن بعدی معنوی می بخشد و زندگی را برای او از زیستنی صرف، متمایز می سازد. آدمی حق دارد آن گونه که می خواهد بیاندیشد، و اندیشه خود را ابراز نماید. اندیشه هر شخص جوهره وجود و شخصیت او و به طور کلی هویتش را تشکیل می دهد. انسان بدون اندیشه اش هویتی نیز ندارد.تعالی انسان و جامعه در آن است که هر شخص بتواند به راحتی و به دور از هر نوع واهمه عقیده و نظر خود را بیان نماید تا جامعه را در مسیر رشد و تکامل خود از رهگذر برخورد سازنده آرای گوناگون یاری نماید، همین سخن و بیان است که ،پیدایش و گسترش علوم، تحول، تکامل و بیداری افکار و اندیشه های بشری مدیون آن است. از همین روست که آزادی بیان امروز از حقوق طبیعی و مسلم افراد به حساب می آید ، حقی که البته ماحصل سالها مبارزه آزادی خواهانی است که بندهای خفقان و تفتیش عقاید آنها را به ستوه آورده بود. حالا آزادی بیان در بسیاری از اسناد نظام بین المللی حقوق بشر از جمله، اعلامیه جهانی حقوق بشر ، میثاقین حقوق بشر، و کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، به رسمیت شناخته شده و مورد حمایت می باشد. آزادی بیان از جمله حقوقی است در زمره حقوق اجتماعی، فرهنگی به شمار آمده و ارتباط اساسی با نسل اول حقوق بشر دارد. علاوه بر آن آزادی بیان به انحای گوناگون در قوانین اساسی کشورها شناسایی شده و برای رعایت آن تضمینات قانونی پیش بینی شده و حتی برای نقض کنندگان آن مجازات هایی وضع شده است. این روزها اما همین حق مقدس بهانه ای شده برای توهین به پیامبر یک آیین ، آیینی که در سرتاسر جهان بیش از یک میلیارد نفر بدان معتقدند. نشریه فراتسوی بی محابا و با افتخار اقدام خود را فریاد زنده بودن آزادی بیان می داند و آن را به عنوان تجلی آزادی بیان در فرانسه به رخ جهانیان میکشند. هیچ چیز مقدسی وجود ندارد، چون اگر گروهی امری را مقدس بدانند پس آزادی بیان ما را تحدید کرده اند، این، شاید گزاره ای باشد که مدافعان اقدام نشریه "شارلی ابدو" در توجیه انتشار کاریکاتورهایی از پیامبر اسلام(ص) ، بدان تمسک می جویند. اما "آیا واقعاً آزادی بیان بدون محدودیت است؟" و "آیا با استناد به آزادی بیان می توان به مقدسات گروهی از انسان ها توهین کرد؟ حقیقت این است که نه تنها آزادی بیان بلکه هیچ آزادی دیگری مطلق و نامحدود نیست، آزادی بی حد نه ممکن است و نه پذیرفتنی، آزادی در ذات خود محدودیت آفرین است. حتی در کشورهای غربی هم که داعیه آزادی کامل دارند، هیچ آزادی مطلقی وجود ندارد. آزادی را آزادی و حقوق دیگران و نیز نظم عمومی جامعه محدود می کند. محدودیت هایی که هم در ذات آزادی است و هم مورد قبول جوامع مختلف، به عنوان مثال حق آزادی تردد به حق مالکیت دیگران محدود می شود، بدیهی است هیچ کس به بهانه آزادی رفت و آمد حق ورود به ملک خصوصی دیگران را ندارد. یا آزادی گردش اطلاعات را حق بر حریم خصوصی ، نظم عمومی و نیز عوامل متعدد دیگری محدود می نماید. آزادی بیان نیز از این مقوله مستثنی نیست و در همان کشورهای غربی هم به انحای گوناگون محدودیت هایی برآن اعمال شده است. بنابرین در کنار پذیرش عمومی مفهوم آزادی بیان، از طرف دیگر توافقی عمومی نیز وجود دارد که باید برای آزادی بیان حد و مرز مشخّص کرد[[1]به عنوان مثال درایالات متّحده آمریکا محدودیّت‌هایی شامل سخنانی که به منافع اشخاص ضرر بزند (مانند تهمت، و افترا) یا سخنانی که به جامعه بصورت کلی صدمه می‌زنند (مانند سخنان وقیح آمیز)، و یا سخنانی که مخلّ نظم عمومی باشند (مثلاً سخنانی که باعث ایجاد وحشت عمومی شود)، و یا سخنانی که بصورت مستقیم حکومت آمریکا را مورد تهدید قرار دهند بر آزادی بیان وضع شده‌اند:.[2] همچنین در کشوری همچون فرانسه که مدعی مهد آزادی است، انکار و حتی تردید هولوکاست جرم انگاری شده و هرکس در این خصوص، جز قرائت رسمی چیزی بگوید یا بنویسد، مجازات خواهد شد. همان گونه که حتی در یک جامعه سکولار آزادی بیان نمی تواند وسیله توهین به دیگران واقع شود و اخلاق عمومی آن جامعه را خدشه دار نماید پرواضح است که به طریق اولی در جهان مدرنی که امروز داعیه دهکده شدن را دارد. چنین حقی برای کسی متصور نیست که مقدسات یک میلیارد انسان را مورد هجمه قرار داده و آن را مصداق آزادی بیان بداند و از برآشفتن احساسات آنها ابراز شگفتی کند. بنابراین ، توجیه یک توهین بزرگ با ادعای آزادی بیان ، تنها بازی "یک بام و دو هوای" غرب با آزادی و تابعی است از لابی های سیاسی و اهداف ایدئولوژیک؛ هیچ منطق بی طرفی نمی پذیرد که توهین به یک فرد عادی جرم باشد اما توهین به میلیاردها انسان موجه جلوه کند! در دنیایی که به قول "مارشال مک لوهان" تبدیل به "دهکده جهانی" شده است، نمی توان اهانت به مقدسات مردم، ترویج تنفر و تحریکات مذهبی را اموری داخلی و شخصی دانست که بازتاب بیرونی و جهانی نمی یابد. این نکته ای است که پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک های جهان نیز در واکنش به اقدام نشریه شارلی ابدو ، بدان اشاره کرده و گفته است: "وقتی تحریک می کنید انتظار مشت را هم داشته باشید.
محمد حسنوند
دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشگاه شهید بهشتی
